Wigilia 

Znalazła się w bożonarodzeniowej liturgii od VI wieku. Łacińskie słowo "vigilia" oznacza czuwanie, oczekiwanie. Na początku była obchodzona w różnym czasie, niekiedy nawet w styczniu. Było tak zanim władze kościelne, kładąc kres sporom, odgórnie nakazały obchodzenie Bożego Narodzenia 25 grudnia. W Polsce tradycja Wigilii upowszechniła się dopiero w XVIII wieku.

 

Opłatek 

Przełamanie się opłatkiem ze wszystkimi gośćmi wieczerzy wigilijnej jest jej głównym i rozpoczynającym punktem. Gest ten symbolizuje wzajemne poświecenie się jednych dla drugich i chęć dzielenia się z bliskimi efektami swojej codziennej pracy. Dzielenie się opłatkiem ma za zadanie zbliżać i łączyć ludzi. Tradycję dzielenia się opłatkiem warto przekazywać dzieciom, by również one czuły się w pełni uczestnikami tej niezwykłej wieczerzy, aby zdawały sobie sprawę, że dla całej rodziny to wyjątkowy i piękny moment. Dziś symbolika tego zwyczaju jest jedną z najważniejszych tradycji Bożego Narodzenia.

Opłatek to nic innego jak rodzaj ciasta przaśnego, wypiekanego z mąki pszennej i wody. Ten niezwykle prosty przepis towarzyszy wszystkim rodzinom w ten szczególny dzień. W dawnych czasach wypiekano kolorowe opłatki, którymi gospodarz dzielił się ze zwierzętami w noc wigilijną. Miało to zapewnić zwierzętom "dobre chowanie" i chronić je od wszelkich chorób.

 

Choinka 

Symbolizuje „drzewo życia”. Przypomina ona ludziom naukę o upadku i odkupieniu rodzaju ludzkiego. Bóg przywraca człowiekowi drogę do drzewa życia, którą utracił, czyli dar nieśmiertelności. Natomiast składanie prezentów pod choinką, jest naśladowaniem dobroci. Przypomina również o pierwszych pasterskich darach a także o wzajemnym obdarowywaniu się pierwszych chrześcijan.

 

Dodatkowe nakrycie 

Wedle tradycji na stole powinno znaleźć się dodatkowe nakrycie. Jest ono symbolicznie przeznaczone dla niezapowiedzianego gościa. To także wyraz pamięci o naszych bliskich, nieobecnych, którzy nie mogli dotrzeć ze względu na odległość lub wspomnienie o członku rodziny, który zmarł.

 

Potrawy 

Dawniej ilość potraw podawanych na stół wigilijny była zróżnicowana. Dzisiaj najczęściej spotyka się zwyczaj spożywania dwunastu potraw. Jadłospis wigilijnych potraw był tak przemyślany, żeby uwzględniał wszystkie płody rolne i leśne z całego roku. Do najbardziej typowych i tradycyjnych zestawów ludowych potraw wieczerzy wigilijnej należały: barszcz z buraków, zupa grzybowa, zupa owocowa, kluski z makiem, pierogi, kapusta, ryby, groch, fasola, kasza, pszenica, kutia, jabłka, orzechy, miód. Zwyczajem jest umieszczanie na wigilijnym stole ryby, głównie karpia. Spróbowanie każdej ma zapewnić szczęście przez cały rok.

 

Symbolika poszczególnych składników wigilijnej kolacji: 

• Ryby podczas wieczerzy wigilijnej były gwarancją zdrowia i dostatku, a karp - obfitości i siły.

• Przynajmniej jedna potrawa musiała zawierać mak, by w przyszłym roku zapewnić sobie pomyślność, bogactwo, a także potomków.

• Grzyby miały zapewnić szczęście oraz dostatek.

• Miód był symbolem obfitości, szczęścia i miłości. Spożywany w dniu wigilii miał zapewnić przychylność sił nadprzyrodzonych, a także pomyślność i długie życie.

• Orzechy od wieków symbolizują tajemnicę, pieniądze i płodność.

 

Sianko pod obrusem 

Jak nakazuje tradycja, siano należy położyć pod obrusem. Symbolizuje to narodzenie Jezusa w ubóstwie. Dawniej ustawiani także w kątach izby snopy zboża. Miało to zapewnić urodzaj i dobrobyt.

 

Pierwsza gwiazdka 

Tradycyjnie wieczerza wigilijna rozpoczyna się wraz z pierwszą gwiazdką na niebie. Jest to symboliczne nawiązanie do Gwiazdy Betlejemskiej, oznaczającej narodziny Jezusa, którą - według Biblii - na wschodniej stronie nieba ujrzeli Trzej Królowie. Zadanie wypatrzenia na niebie pierwszej gwiazdki powierza się dzieciom.

 

Wspólna modlitwa 

Kolację wigilijną, w polskiej tradycji oczywiście postną, rozpoczyna modlitwa i czytanie fragmentu Ewangelii wg św. Mateusza lub Łukasza, dotyczącego narodzin Jezusa.

 

Świeca wigilijna 

Ten zwyczaj narodził się w Holandii. W wieczór wigilijny przed wejściem do każdego domu ustawiano płonący ozdobiony lampion lub zwykłą świecę. Światło miało być znakiem zaproszenia do rodziny Marii i Józefa, aby Jezus narodził się w każdym domu. Oświecało drogę i zapraszało do środka.

 

Wspólne kolędowanie 

Radosne śpiewy, w które zaangażowana jest cała rodzina podczas wieczerzy wigilijnej. Tradycja już niestety coraz rzadziej praktykowana, co jest niestety wielkim błędem, ponieważ świąteczne muzykowanie nie tylko wpływa na wzajemne relacje międzyludzkie, ale też pomaga rozwijać w sobie poczucie harmonii i wyrażać kłębiące się emocje.

 

Dawniej wierzono, że w Wigilię nie należy się sprzeczać, kłócić czy płakać, w przeciwnym razie niezgoda i smutek często gościć będą w domu aż do następnej Wigilii. Nie rozwieszano również prania, bo mogło to spowodować, że ktoś umrze. Nie należało również niczego pożyczać, by w następnym roku nie ubywało nam zdrowia, szczęścia czy pieniędzy.

Zachorowanie lub zranienie w Wigilię zwiastowało słabe zdrowie przez cały rok. Aby ustrzec się bólu głowy, nie rąbano w tym dniu drewna. By nie bolały zęby, nie wbijano zaś gwoździ.

Pierwszym gościem w Wigilię powinien był być mężczyzna, zapowiadało to szczęście dla domu, jeśli jako pierwsza przyszła kobieta, wierzono, że może przynieść chorobę lub inne, niedobre zdarzenie.

Podczas wieczerzy wigilijnej nie należało zbyt dużo mówić czy przerywać innym, aby w przyszłym roku nie kłócić się i nie wyjawiać powierzonych sekretów.

Prezentem gwiazdkowym nie powinny być buty, mogło to zwiastować śmierć lub odejście. Nie można było również ofiarować ostrych przedmiotów, bo mogłoby to zwiastować „skaleczenie uczuć”.

 

Źródło: Starostwo Powiatowe w Limanowej, nadwisla24.pl, zlubaczowa.pl